Bingöl Üniversitesi bünyesinde deney hayvanlarının üretileceği, bakımının yapılacağı ve bazı durumlarda diğer kurumlara satılabileceği bir araştırma merkezi kuruldu. 16 Nisan tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan yönetmelikle resmileşen merkez, etik tartışmaları yeniden gündeme taşıdı.
“Deneysel Araştırmalar Uygulama ve Araştırma Merkezi” adıyla kurulan birim, araştırmalarda kullanılacak hayvanların üretimi, yaşam alanlarının sağlanması ve bakım hizmetlerini üstlenecek. Merkez ayrıca deneylerde kullanılan hayvanlara dair tüm kayıtları tutacak, talep edilmesi hâlinde hayvanları üniversitelere ve özel ya da tüzel kişilere satabilecek.
Üretim, deney ve satış yetkisi aynı merkezde
Yönetmeliğe göre merkez;
- Deney hayvanlarının üretimini gerçekleştirecek,
- Araştırma ve eğitimlerde kullanılacak bu hayvanların bakımını sağlayacak,
- Deneylerde kullanılan, ölen ya da nakledilen hayvanlara dair kayıtları tutacak,
- İstenmesi hâlinde başka kurumlara satış gerçekleştirebilecek.
Deney sonrası oluşacak atıkların imhası, acil eylem planları, barınma koşulları ve hizmet içi eğitimler de merkezin sorumluluğunda olacak.
Etik kurullar var ama denetim belirsiz
Yönetmelikte merkezde yürütülecek çalışmaların Bingöl Üniversitesi Hayvan Deneyleri Yerel Etik Kurulu (BÜHADYEK) denetiminde yapılacağı belirtiliyor. Ancak hayvan hakları savunucuları, benzer merkezlerde geçmişte yaşanan ihlalleri hatırlatarak “etik kurulların kağıt üzerinde kalmaması gerektiğini” vurguluyor.
Hayvanların üretim ve satış sürecinde, yaşam haklarına saygılı, şeffaf ve topluma açık bir yöntem izlenip izlenmeyeceği hâlâ belirsiz.
Bilimsel gelişme mi, ticari alana kayan pratikler mi?
Bu tür merkezler üniversitelerde bilimsel araştırmalar için kurulsa da, hayvan hakları odaklı bakış açısına göre, yaşam hakkı ve araştırma hakkı arasında hassas bir denge bulunuyor. Satış yetkisi ise bu dengeyi bozabilecek uygulamalara açık kapı bırakabileceği gerekçesiyle eleştiriliyor.
Etik ilkelere uygun, kamusal denetime açık uygulamaların gerekliliği bir kez daha tartışmaya açılmış durumda.
Bu haber, 16 Nisan 2025 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan yönetmeliğe dayanmaktadır. Konuyla ilgili uzman görüşleri ve saha değerlendirmeleriyle genişletilecektir.
Haber: Özge Kar