(DERSİM)- Dersim’de 10 bini aşkın kara mayın bulunduğuna dikkat çeken İHD’li Hüseyin Yaşar Sezgin, canlı yaşamını tehdit eden mayınların temizlenmesi gerektiğini vurguladı.
Dersim’de ve Birçok İlde Binlerce Mayın Var
Canlılar arasında fark gözetmeyen ve her zaman aktif konumda olan kara mayınlar, dünyada her yıl binlerce insanın hayatını kaybetmesine neden oluyor. “Görülmeyen ölümcül tehlike” olarak da nitelendirilen ve her birinin maliyeti sadece 1-2 dolar olan kara mayınlar, yaşam, ekonomik ve sosyal, yerleşim ile barış hakkını ortadan kaldıran silah türlerinden biri.
Türkiye’de toplam kaç mayın olduğuna dair net bir bilgi bulunmuyor. Türkiye, 29 Mart 2013 tarihli raporunda, toprağa gömülü toplam 1 milyon 3 bin 943 karamayını olduğunu Birleşmiş Milletler’e (BM) bildirdi. Bunlardan 97 bin 446’sı askeri tesisler alanında, 906 bin 497’si ise sınır bölgelerinde. Ancak sonraki süreçlerde, kalan mayınlardan kaçının temizlendiği bilinmiyor. Ağrı, Ardahan, Batman, Bingöl, Bitlis, Diyarbakır, Antep, Hakkari, Iğdır, Kars, Mardin, Siirt, Urfa, Şırnak, Dersim ve Van, binlerce mayının olduğu kentlerden bazıları.
“Kara mayın” Tehlikesi
Uluslararası Mayın Yasaklama Anlaşması (Ottawa Sözleşmesi), mayınlara karşı ilk anlaşma. Söz konusu anlaşma, 3 Aralık 1997’de imzaya açıldı. Türkiye, 1998 yılında mayın kullanımı yasakladı. 2003 yılında sözleşmeye katılım Meclis’te kabul etti. 2004 yılında ise sözleşmenin taraf devletlerinden oldu. Ancak Türkiye’nin mayınları tamamen temizleme noktasında hala net bir programı bulunmuyor. Türkiye’ye, mayın ile kirletilen alanların temizlenmesi konusunda 01 Mart 2022 tarihine kadar süre verdi. Türkiye, bu süreyi 2025 yılı sonuna kadar uzattı. Söz konusu tarih, mayınların tamamen temizleneceği bir tarih değil. Mayınların tamamen ne zaman temizleneceğinin belirleneceği bir tarih.
Karamayınlar, özellikle Kürt kentlerinde birçok ailenin köylerine geri dönüşlerine de engel teşkil ediyor. Bu kentlerden birisi de Dersim. İnsan Hakları Derneği (İHD) Dersim Şubesi verilerine göre, kentte 10 bin 557 karamayın var. 1993-94 yıllarından 2019 yılına kadar en az 6’sı çocuk 12 kişi hayatını kaybetti. Onlarca kişi de mayın patlaması nedeniyle yaralandı.
Ölümler Olmaya Başladı
MA’nın aktardığına göre, İHD Dersim Şubesi yöneticilerinden Hüseyin Yaşar Sezgin, mayınlı araziler nedeniyle yurttaşların yaşamlarının risk altında olduğunu belirtti. Dersim’in onlarca köyünde mayınların olduğuna dikkati çeken Sezgin, “Bu coğrafyada her yıl kesinlikle bununla ilgili bir şekilde patlama oluyor. Pülümür’den tutun da Xozat’a (Hozat) ve Pulur’a kadar birçok yaylada patlamalar oluyor. Özellikle yaylacıların olduğu yerlerde insansızlaştırma politikaları var. Buna rağmen bir süre sonra insanlar geri dönüş yaptı. Boşaltılan köyler, yaylalara gelen insanlar yaşam inşa etmeye çalıştı. Bir süre sonra geri dönüşlerle gördük ki bu mayınlı arazilere giriş yapılmıştı ve ölümler olmaya başladı” diye konuştu.
Sezgin, Türkiye’nin mayınları temizleme noktasında yükümlülüklerini yerine getirmedini söyledi. Ardından, 90’lardan bugüne yaşanan doğal afetlerden dolayı mayınların yer değiştirmiş olabileceğini ifade etti. Sezgin, 2019’da Nupelda (4) ve Ayaz (8) Güloğlu kardeşlerin yaşamını yitirdiği olayı hatırlattı. Sezgin, “Bunu Nupelda ve Ayaz kardeşlerin yaşamını yitirmesinde de görmüştük. Bu olay yerleşim yerinin tam ortasında bir yerdeydi” dedi.
“Dêrsim’in her bölgesinde mayınlı arazi var” diyen Sezgin, uyarı levhalarının riski azaltmadığını vurguladı. Sezgin, “Çünkü 1993’ten bu yana çok sayıda sel ve heyelan meydana geldi. Keza depremler ve benzeri durumlarda da o mekanizma yer değiştiriyor. Belki ilk başlarda bir köyün yüz metre ilerisinde olan mayın bugün tam olarak o köyün altında ya da insanların yaşadığı yerlerde yer alıyor” diye kaydetti.