(ANKARA) – Washington merkezli uluslararası insan hakları kuruluşu Freedom House 2024 yılı “İnternette Özgürlük Raporu” yayınlandı. Türkiye, 2024 yılında da internetin özgür olmadığı ülkeler kategorisinde yer aldı. Raporda “Türkiye’de internet özgürlüğü zarar görmeye devam ediyor” değerlendirmesi yer aldı. Freedom House “Sansür Yasası”’nın ilk 18 ayında gazetecilere açılan soruşturma ve gözaltıları gözetti.
Freedom House; Shahbaz, Funk ve Vesteinsson tarafından hazırlanan 2024 İnternette Özgürlük Raporu’nu yayınladı. 72 ülkeye ilişkin değerlendirmelerin yer aldığı rapora göre internet 19 ülkede özgür. 32 ülkede kısmen özgür. 21 ülkede ise özgür değil.
Freedom House: Çevrimiçi Söylem Kriminalleştirildi
Türkiye raporunu Freedom House Türkiye raportörü Gürkan Özturan hazırladı. Özturan ayrıca Avrupa Basın ve Medya Özgürlüğü Merkez, Medya Özgürlüğü İzleme Sorumlusu. Rapora göre bu yıl Türkiye, 30 puandan 31 puana yükseldi. Freedom House raporda, mobil hızlardaki artış ve kısıtlama vakalarındaki düşüşün altını çizdi. Ancak sosyal medya paylaşımları nedeniyle verilen uzun hapis cezaları özgürlüğe zarar veriyor. Ayrıca çok sayıda erişim engeli, içerik kaldırma kararları da zararlı. Son olarak yanlış bilgilerin yayılması nedeniyle Türkiye’de internet özgürlüğünün zarar görmeye devam ettiğini vurguladı. İktidarın “sansür ve gözetimi artıran, çevrimiçi söylemi suç haline getiren yasaları” yürürlüğe koyması rapora girdi. Raporda ayrıca çevrimiçi trol ağlarının hükümet yanlısı dezenformasyonu yaydığı tespiti var. Ancak gazeteci, aktivist ve sosyal medya kullanıcılarının hukuki suçlamalarla karşılaştığı ifadeleri yer aldı. Son bir yılda Türkiye’de öne çıkan gelişmeler şöyle:
Raporda Öne Çıkan Maddeler
“-Yetkililer Temmuz 2023’te sosyal ağ operatörü X’e reklam yasağı getirmişti. Yasak, X’in Türkiye’de yerel bir ofis açması ve yerel bir temsilci atamasının ardından Mayıs 2024’te sona ermiştir.
-Ocak 2024’te Anayasa Mahkemesi, ‘kişilik haklarının ihlali’ nedeniyle engelleme ve içerik kaldırma kararları vermek için sıklıkla kullanılan bir kanun maddesini iptal etmiştir. Karar, mevcut rapor dönemi sona ermeden önce yürürlüğe girmedi ve yetkililer önemli erişim engelleri uygulamaya ve içerik kaldırmaya devam etti.
-Aralık 2023’te 17 sanal özel ağ (VPN) hizmeti mahkeme kararı olmaksızın engellenerek çevrimiçi medya ortamı daha da daraltılmıştır.
-Mayıs 2024’te, aralarında eski HDP eş başkanları Selahattin Demirtaş ve Figen Yüksekdağ’ın da bulunduğu 20 Kürt siyasetçi, büyük ölçüde 2014 yılına kadar uzanan sosyal medya paylaşımları nedeniyle 9 ila 42 yıl arasında değişen hapis cezalarına çarptırılmıştır.
-Şubat 2023 depremlerinden sonra, deprem bölgesindeki birçok şehirde bağlantı sorunları devam ediyor.
-Dezenformasyon Yasası’nın ilk 18 ayında 41 gazeteci hakkında 27 soruşturma açıldı; 10 gazeteci gözaltına alındı, 15 gazeteci hakkında dava açıldı ve 18 gazeteci hakkındaki soruşturmalar devam ediyor.”
Raporda Erdoğan ve AKP’nin son yıllarda giderek otoriterleştiği ifadesi yer aldı. “Anayasa değişiklikleri yoluyla ve muhalifleri ve eleştirmenleri hapse atarak önemli ölçüde güç kazandı. Derinleşen ekonomik kriz, yıkıcı deprem ve Mayıs ayında yapılan seçimler, hükümete 2023 yılında muhalefeti bastırmak ve kamusal söylemi sınırlamak için yeni teşvikler verdi” ifadeleri yer aldı.
Özturan: İnsan odaklı ve hak temelli yasalar gerekli
Özturan, bu yılki analizde 1 puanlık artış gözlemlense de tehdit altında kalmaya devam ettiğini kaydetti. Devamında şu değerlendirmeyi yaptı:
“Yine de depremlerden etkilenen bölge diğer pek çok sorunun yanı sıra bağlantı sorunları yaşamaya da devam etmektedir. Ayrıca, Türkiye’de hükümetin zorlayıcı yasalar uygulamaya devam ettiğini belirtmek gerekir. Özellikle seçim dönemlerinde haber platformlarına erişimin engellenmesi ve 1998 yılına kadar uzanan haber içeriklerinin kısıtlanması, LGBTİ artı karakterlerin temsilleri nedeniyle yayın platformlarına verilen cezalar, 17 VPN hizmet sağlayıcısının mahkeme kararı olmaksızın engellenmesi, Kürt siyasetçilere sosyal medya paylaşımları nedeniyle on yıllarca hapis cezaları verilmesi bu dönemin önemli gelişmelerinden sadece bazılarıydı. Sonuç olarak, İnternet Özgürlükleri Raporu 2024’te de Türkiye, ‘Özgür Değil’ kategorisinde yer almaya devam ediyor. Bu özgür olmayan internet ortamı döngüsünü kırmak için yasa ve yönetmeliklerin kesinlikle insan odaklı, hak ve özgürlük temelli olması gerekiyor.”